•         ص10  معلم ثانی                               در سنت فلسفه اسلامی، فارابی را بعد از ارسطو که ملقب به «معلم اول» بود، معلم ثانی لقب داده‌اند.

•         اهمیت فارابی بیشتر در شرحهای او بر آثار ارسطو خاصه بر منطقیات معلم اول است، چون با کارهای او منطق ارسطو به بهترین وجه به مسلمین شناسانده شد. او را تالی معلم اول یعنی ارسطو دانسته و "المعلم الثانی" لقب داده اند . در فهم فلسفه یونان به پایه ای رسید که او را معلم دوم خواندند. معلم اول ارسطوست و پس از ابونصر دیگر هیچ کس را معلم نگفته اند.

•         ص11آثار فارابی                                                   آثار فارابی از این قرار است:

•         ?) ما ینبغی ان تعلم قبل الفلسفه (آنچه شایسته‌است قبل از فلسفه فرا بگیری): در این کتاب، فارابی منطق، هندسه، اخلاق نیکو و کناره‌گیری از شهوات را پیش نیاز پرداختن به فلسفه ذکر می‌کند و درباره هر یک مطالبی بیان می‌نماید.

•         ?) السیاسه المدنیه (سیاست شهری): این کتاب درباره اقتصاد سیاسی است.

•         ?) الجمع بین رأی الحکیمین افلاطون الالهی و ارسطو طالیس (جمع بین آراء دوحکیم بزرگ، افلاطون الهی و ارسطو): فارابی در این کتاب می‌کوشد بین نظریات افلاطون و ارسطو هماهنگی برقرار سازد.

•         ?) رساله فی ماهیه العقل (رساله‌ای درباره ماهیت و چیستی عقل): در این رساله اقسام عقول را تعریف و مراتب آن‌ها را بیان می‌کند.

•         ?) تحصیل السعاده (به دست آوردن سعادت): در اخلاق و فلسفه نظری.

•         ?) اجوبه عن مسائل فلسفیه (پاسخ‌هایی به مسائل فلسفی): پاسخ‌هایی است به برخی پرسش‌ها و مسائل فلسفی.

•         ?) رساله فی اثبات المفارقات (رساله‌ای در اثبات وجود موجودات غیر مادی): در این رساله، فارابی درباره موجودات غیر مادی بحث می‌کند.

•         ?) اغراض ارسطو طالیس فی کتاب مابعد الطبیعه (مقاصد ارسطو در کتاب متافیزیک): این کتاب یکی از مهم‌ترین کتابهای فارابی است که مورد استفاده ابن سینا هم قرار گرفت.

•         ?) رساله فی السیاسه (رساله‌ای در سیاست): فارابی درباره سیاست صحبت می‌کند.

•         ??) فصول الحکم (جداکننده‌های حکمت): این کتاب در مورد حکمت الهی و شامل ?? بحث در این زمینه و مباحث نفس می‌باشد.

•         ص12   فیلسوف بزرگ                         فارابی مانند همه دانشمندانی که در تمدن اسلامی عنوان فیلسوف داشته اند در اغلب علوم زمان خود صاحب تصانیفی بوده است . اثر فارابی در حکمای بعد از او بسیار بوده چنانکه هرگاه سخن از حکمت مشاء یا به طور اعم فلسفه در تمدن اسلامی به میان آمده است او و ابن سینا به عنوان دو فرد شاخص از میان مسلمین و در کنار هم و همراه افلاطون و ارسطو ذکر شده اند.

  روش فلسفی او را باید در حقیقت یک روش نو افلاطونی اسلامی نامید.

•         به فارابی اشعاری را به فارسی نسبت داده اند که این رباعی از جمله آنهاست :

   اسرار وجود خام و ناپخته بماند               و آن گوهر بس شریف ناسفته بماند

   هر کس به دلیل عقل چیزی گفتست           آن نکته که اصل بود ناگفته بماند

•         کتاب فارابی در علم موسیقی همواره به عنوان مهمترین کتاب دیرین فن محسوب می شود ، این کتاب چند بار به طبع رسیده و ترجمه یی از آن نیز به زبان فرانسوی منتشر شده است

•         ص13 تعلیم و تادیب از نظر فارابی                  حکیم نامدار جهان اسلام ابونصر فارابی (339- 259 هجری قمری)در کتاب "تحصیل السعاده" در باب تعلیم و تربیت تعریفی بشرح زیر دارد؛ می نویسد:

•          " "تعلیم" عبارتست از ایجاد  فضائل نظری در امت ها و جوامع بشری و "تأدیب" عبارتست از راهِ ایجاد فضائل اخلاقی و صناعت های علمی در میان مردم. "تعلیم" با گفتار صرف حاصل آید. ولی "تأدیب" با عادت دادن امت ها و افراد بشر به کارهائی که بر اساس ملکه علمی تحقق می یابند. بدین ترتیب که اراده آنان به سوی انجام آن کارها حرکت کند و ملکه های علمی و اعمال مترتب بر آنها بر نفوس مستولی گشته و مردم مانند عاشقان به امور مزبور مشتاق گردند." 

ص14 تعلیم و تادیب از نظر فارابی

•                    در مورد این سخنان اولاً می توان گفت که منظور فارابی از "تأدیب" همان چیزی است که از آن گاه به عنوان "تربیت" و یا "پرورش" یاد می شود و ما آنرا معمولاً همراه "تعلیم" و یا "آموزش" بکار می بریم. نکته دوم اینست که این فیلسوف اسلامی میان این دو امر تفاوتی را قائل شده که به تفاوت ارتباط ایندو با ساحات وجود انسان مربوط می شود چرا که "تعلیم" بیشتر با ساحت عقل سروکار دارد و "تأدیب" و یا "تربیت" با ساحت اراده. بهر حال هر دوی این امور بطریقی مکمل و متوازن همچون دو بال یک پرنده که هماهنگ با یکدیگر حرکت می کنند و پرنده را به سوی آسمان بالا می برند، درهدایت کل وجود بشر به سوی کمال مطلق ایفای نقش می کنند بطوریکه ضعف و سستی در هر یک از این امور موجب عدم حصول نتیجه مطلوب می شود . نظام تعلیم و تربیت اسلامی تا قبل از ورود نظریه های تعلیم و تربیت متجددانه به دنیای اسلام همواره به واسطة ارتباطش با عالم قدس و کمال مطلق، چنانکه در هر سنت دینی ای یافت می شود به هر دو این ساحت ها التفات داشته است و هدف از تعلیم و تربیت تنها آموزش فکر و نظر نبوده و فرد در کل وجود خویش پرورش پیدا می کرده است چنانکه معلم نیز فقط ناقل دانش و معرفت نبوده بلکه مربی جان و شخصیت انسانها شمرده می شده است، لذا در نظام آموزش اسلام هرگز پرورش فکر و ذهن از تربیت جان در کل وجود فرد جدا نگردیده و بر انتقال یا اکتساب علم بدون کسب صفات اخلاقی و سجایای معنوی صحه گذاشته نشده است.

•         ص15 اصول فلسفی فارابی                    فارابی هم چون یک فیلسوف سیاسی است، اگر می خواهیم به اندیشه سیاسی او برسیم باید نگاه هستی شناسانه او را بررسی کنیم ،اینکه چه نگاهی به جهان دارد.
     از نظر فارابی هستی شامل شش گونه سلسله مراتب است.?  ?- پدید آورنده نخستین ?- پدید آورندگان دومین یا خردهای نه گانه  ?- عقل فعال  4- نفس  ?- صورت  ?- ماده یا هیولا .

•         ?-  پدید آورنده نخستین : یک فرد است. بیش از یک فرد را شامل نمی شود، نه جسم است و نه حال در جسم ،در واقع خدای یکتاست.هستی او کامل و هیچ نوع تکثری در آن امکان پذیر نیست و چون کمال مطلق است، هیچ نوع حرکتی به سمت کمال ندارد.
?- پدید آورندگان دومین : از یک سو متکثر می شوند، اینها هستی خودشان را به طور کامل از پدید آورنده نخست دریافت داشته اند ،پس هیچ حرکتی به سوی کمال ندارند.
?- عقل فعال : عقل فعال یا خرد توانا که در زبان شریعت به آن جبرئیل یا روح القدس گفته می شود ، نه جسم است، نه حال در جسم ،هستی خود را به طور کامل از پدید آورنده نخست دریافت داشته، پس حرکتی به سوی کمال ندارد.